Denge Testleri
Vestibüler sistem patolojilerini göstermek için yapılan bazı testlerdir. Vestibüler hadiselerde ortaya çıkan en belli başlı semptom nistagmustur. Denge testlerinin bazıları nistagmusa yöneliktir.
1. Pozisyonel Nistagmusun Aranması:
Başın pozisyonunun değişmesiyle ortaya çıkan nistagmustur.
Yapılışı: Hasta muayene masasına oturur ve hasta hızla yatırılarak başı sağ ve sola çevrilir. 20 sn süreyle bekletilerek nistagmus aranır. Daha sonra hızla kaldırılarak yine sağ ve sola çevrilerek nistagmus aranır. Patolojik ve fizyolojik nistagmuslar vardır.
2. Romberg Deneyi:
Hasta ayakları birbirinden ayrı olarak ayakta durur. Kaslar simetrik hale getirilir. Hiçbir yere dayanmayarak derin duyu hissi oldukça azaltılır. Gözlerini kapatır ve ellerini öne doğru uzatarak avuç içlerini yukarı bakacak durumda tutup, ayak parmakları üzerinde yükselerek bekler. Hasta hangi tarafa doğru yanlıyorsa o tarafta kas tonusları azalmıştır. Başın yana dönmesinin sapma üzerinde etkisi vardır (örn. hasta sola yanılıyorsa sol kanal parezisi vardır, baş sağa çevrildiğinde sol kulak, dolayısıyla sol labirent öne gelecektir ve bu kez düşme öne doğru olacaktır).
Merkezi tip patolojilerde sapma yerine hastanın küçük daireler çizdiği görülür, başın yana çevrilmesi sapmaya etkisizdir. Serebellar patolojilerde düşme yana ve arkaya olur, göz açık ya da kapalı farketmez.
3. Past Pointing Deneyi:
Doktor ellerini öne doğru uzatır ve hasta da oturur pozisyonda ellerini uzatır. İşaret parmakları karşı karşıya gelmelidir. Deneyin bir dakika süreyle yapılması gerekir. Hasta gözü açık ve kapalı testi tekrarlar.
Vestibüler paralizilerde her iki kol da paralitik tarafa sapar, Tek kolda kayma o tarafta serebellar patolojilerde görülür. Kayma aşağı tarafa doğru olursa, ekstrapramidal sistemde bozukluk vardır.
4. Yürüme Testi:
Hasta düz çizgi üzerinde gözü açık ve kapalı yürütülür. Periferik vestibüler bozukluklarda hasta paralitik tarafa sapar. İleri geri yürürse yıldızvari yürüyüş ortaya çıkar. Merkezi bozukluklarda zaman zaman dengesini sağlayamadığı için küçük adımlar atmak zorunda kalır. Buna yanlış adım denir.
Serebellar bozukluklarda hasta ayaklarını açarak ördekvari yürür.
5. Yerinde Sayma Testi:
Hasta gözü kapalı olduğu halde sert adımlarla yerinde sayar. Sağa veya sola 40 derecelik sapmalar normal olarak kabul edilir. Periferik patolojilerde hasta hasar istikametinde 40 dereceden daha fazla dönüşler gösterir. Santral patolojilerde ise hastanın arkaya doğru bir sapma gösterdiği tespit edilir.
6. Kalorik Test:
Vücut ısısından düşük ve yüksek ısılar kullanılarak endolenfte akım sağlama esasına dayanır. DKY'na en yakın ve yüzeyel olan kanal lateral SS kanaldır ve kalorik testte bu kanal uyarılır. DKY'na 30 derece ile 44 derece sıcaklıkta su veya hava verilerek yapılır.
Yapılışı: Hasta başı 30 derece yüksekte yatarken önce soğuk sonra sıcak su tatbik edilir. Uyarılma süresi 30 saniyedir. Uyarılmanın başlangıcıyla nistagmusun bitişi arasındaki süre ölçülür. Her uyarılmadan sonra 10 dakika beklenmelidir.
Yorumlama: Sonuçlar 3 gruba ayrılır. Kanal parezisi, yön üstünlüğü, karma durum.
a. Kanal parezisi: Aynı tarafın soğuk ve sıcak uyarılmasından elde edilen nistagmus süreleri toplamı diğer tarafınkinden düşükse kanal parezisinden sözedilir. Bu fark 30 sn'den fazla olmalıdır.
b. Yön üstünlüğü: Bir yana doğru olan nistagmusun diğer yana doğru olandan daha kolay ve daha uzun süreli olarak ortaya çıkmasıdır. Farkın en az 40 saniye olması gerekir.
Bazı hastalıklarda kalorik test örnekleri:
Menierde başlangıçta karşı tarafa yön üstünlüğü, sonra kanal parezisi olur.
Vestibüler sinir hadiselerinde kanal parezisi, bazen karma durum olur.
Arka fossa tümöründe erken vakalarda her 3 tip de görülebilir, ileri evrelerde ise kanal parezisi veya arefleksi görülebilir.
Beyin ön taraf lezyonlarında (temporal ve parietal lobun ön kısmı ve frontal lobda) kalorik test normaldir, arka taraf lezyonlarında (temporal ve parietal lobun arka kısımları ve oksipital lobda) ise yön üstünlüğü saptanır.
7. Fistül Deneyi:
Dış Kulak Yolunu iyice tıkayan ve kulağa basınç veren bir aletle yapılabilir. Normalde hiçbir reaksiyon görülmez. Labirent fistülü olan hastada basınçlı hava verince karşı tarafa vuran nistagmus ve baş dönmesi görülür.
8. Optokinetik Testler:
Merkezi okülomotor fonksiyonların incelenmesinde en duyarlı metotlardan birisidir. Ayrıca iki sistem üzerindeki sıkı ilişkiye bağlı olarak periferik ve merkezi denge kayıplarının ayırt edilmesini sağlar.
Prensip: Sabit bir görme alanı içerisinde hareket eden obje incelenmesi (foveal uyarı) ya da tüm görme alanından deplasmanın incelenmesi (foveoretinal uyarı) esasına dayanır. Sadece foveoretinal uyarı optokinetik refleksi başlatır. Konjuge göz hareketleri, yavaş fazda görme alanı hareket yönünde (gözle izleme hareketi), hızlı fazda ise ters yönde (merkezi düzeltme hareketi) izlenir (optokinetik nistagmus).
Beyin sapı, özellikle pons ve serebellum lezyonları optokinetik nistagmusu değiştirir ve tek taraflı yön üstünlüğü, sağ ve sol göz hareketlerinde disintegrasyon, ani ya da bilateral hareketlerde tam disintegrasyon görülebilir. Optokinetik simültane nistagmus anomalileri multipl sklerozun karakteristik erken bulgusudur.
Vestibüler sistem patolojilerini göstermek için yapılan bazı testlerdir. Vestibüler hadiselerde ortaya çıkan en belli başlı semptom nistagmustur. Denge testlerinin bazıları nistagmusa yöneliktir.
1. Pozisyonel Nistagmusun Aranması:
Başın pozisyonunun değişmesiyle ortaya çıkan nistagmustur.
Yapılışı: Hasta muayene masasına oturur ve hasta hızla yatırılarak başı sağ ve sola çevrilir. 20 sn süreyle bekletilerek nistagmus aranır. Daha sonra hızla kaldırılarak yine sağ ve sola çevrilerek nistagmus aranır. Patolojik ve fizyolojik nistagmuslar vardır.
2. Romberg Deneyi:
Hasta ayakları birbirinden ayrı olarak ayakta durur. Kaslar simetrik hale getirilir. Hiçbir yere dayanmayarak derin duyu hissi oldukça azaltılır. Gözlerini kapatır ve ellerini öne doğru uzatarak avuç içlerini yukarı bakacak durumda tutup, ayak parmakları üzerinde yükselerek bekler. Hasta hangi tarafa doğru yanlıyorsa o tarafta kas tonusları azalmıştır. Başın yana dönmesinin sapma üzerinde etkisi vardır (örn. hasta sola yanılıyorsa sol kanal parezisi vardır, baş sağa çevrildiğinde sol kulak, dolayısıyla sol labirent öne gelecektir ve bu kez düşme öne doğru olacaktır).
Merkezi tip patolojilerde sapma yerine hastanın küçük daireler çizdiği görülür, başın yana çevrilmesi sapmaya etkisizdir. Serebellar patolojilerde düşme yana ve arkaya olur, göz açık ya da kapalı farketmez.
3. Past Pointing Deneyi:
Doktor ellerini öne doğru uzatır ve hasta da oturur pozisyonda ellerini uzatır. İşaret parmakları karşı karşıya gelmelidir. Deneyin bir dakika süreyle yapılması gerekir. Hasta gözü açık ve kapalı testi tekrarlar.
Vestibüler paralizilerde her iki kol da paralitik tarafa sapar, Tek kolda kayma o tarafta serebellar patolojilerde görülür. Kayma aşağı tarafa doğru olursa, ekstrapramidal sistemde bozukluk vardır.
4. Yürüme Testi:
Hasta düz çizgi üzerinde gözü açık ve kapalı yürütülür. Periferik vestibüler bozukluklarda hasta paralitik tarafa sapar. İleri geri yürürse yıldızvari yürüyüş ortaya çıkar. Merkezi bozukluklarda zaman zaman dengesini sağlayamadığı için küçük adımlar atmak zorunda kalır. Buna yanlış adım denir.
Serebellar bozukluklarda hasta ayaklarını açarak ördekvari yürür.
5. Yerinde Sayma Testi:
Hasta gözü kapalı olduğu halde sert adımlarla yerinde sayar. Sağa veya sola 40 derecelik sapmalar normal olarak kabul edilir. Periferik patolojilerde hasta hasar istikametinde 40 dereceden daha fazla dönüşler gösterir. Santral patolojilerde ise hastanın arkaya doğru bir sapma gösterdiği tespit edilir.
6. Kalorik Test:
Vücut ısısından düşük ve yüksek ısılar kullanılarak endolenfte akım sağlama esasına dayanır. DKY'na en yakın ve yüzeyel olan kanal lateral SS kanaldır ve kalorik testte bu kanal uyarılır. DKY'na 30 derece ile 44 derece sıcaklıkta su veya hava verilerek yapılır.
Yapılışı: Hasta başı 30 derece yüksekte yatarken önce soğuk sonra sıcak su tatbik edilir. Uyarılma süresi 30 saniyedir. Uyarılmanın başlangıcıyla nistagmusun bitişi arasındaki süre ölçülür. Her uyarılmadan sonra 10 dakika beklenmelidir.
Yorumlama: Sonuçlar 3 gruba ayrılır. Kanal parezisi, yön üstünlüğü, karma durum.
a. Kanal parezisi: Aynı tarafın soğuk ve sıcak uyarılmasından elde edilen nistagmus süreleri toplamı diğer tarafınkinden düşükse kanal parezisinden sözedilir. Bu fark 30 sn'den fazla olmalıdır.
b. Yön üstünlüğü: Bir yana doğru olan nistagmusun diğer yana doğru olandan daha kolay ve daha uzun süreli olarak ortaya çıkmasıdır. Farkın en az 40 saniye olması gerekir.
Bazı hastalıklarda kalorik test örnekleri:
Menierde başlangıçta karşı tarafa yön üstünlüğü, sonra kanal parezisi olur.
Vestibüler sinir hadiselerinde kanal parezisi, bazen karma durum olur.
Arka fossa tümöründe erken vakalarda her 3 tip de görülebilir, ileri evrelerde ise kanal parezisi veya arefleksi görülebilir.
Beyin ön taraf lezyonlarında (temporal ve parietal lobun ön kısmı ve frontal lobda) kalorik test normaldir, arka taraf lezyonlarında (temporal ve parietal lobun arka kısımları ve oksipital lobda) ise yön üstünlüğü saptanır.
7. Fistül Deneyi:
Dış Kulak Yolunu iyice tıkayan ve kulağa basınç veren bir aletle yapılabilir. Normalde hiçbir reaksiyon görülmez. Labirent fistülü olan hastada basınçlı hava verince karşı tarafa vuran nistagmus ve baş dönmesi görülür.
8. Optokinetik Testler:
Merkezi okülomotor fonksiyonların incelenmesinde en duyarlı metotlardan birisidir. Ayrıca iki sistem üzerindeki sıkı ilişkiye bağlı olarak periferik ve merkezi denge kayıplarının ayırt edilmesini sağlar.
Prensip: Sabit bir görme alanı içerisinde hareket eden obje incelenmesi (foveal uyarı) ya da tüm görme alanından deplasmanın incelenmesi (foveoretinal uyarı) esasına dayanır. Sadece foveoretinal uyarı optokinetik refleksi başlatır. Konjuge göz hareketleri, yavaş fazda görme alanı hareket yönünde (gözle izleme hareketi), hızlı fazda ise ters yönde (merkezi düzeltme hareketi) izlenir (optokinetik nistagmus).
Beyin sapı, özellikle pons ve serebellum lezyonları optokinetik nistagmusu değiştirir ve tek taraflı yön üstünlüğü, sağ ve sol göz hareketlerinde disintegrasyon, ani ya da bilateral hareketlerde tam disintegrasyon görülebilir. Optokinetik simültane nistagmus anomalileri multipl sklerozun karakteristik erken bulgusudur.
