Labirentit, BPPV ve Meniere: İç Kulak Enfeksiyonu mu, Yoksa Başka Bir Şey mi?

Labirentit, BPPV ve Meniere: İç Kulak Enfeksiyonu mu, Yoksa Başka Bir Şey mi?

Ani baş dönmesi (vertigo), bulantı ve dengesizlik atakları yaşadığınızda, bunun nedeni genellikle iç kulağınızda (vestibüler sistem) meydana gelen bir sorundur. Labirentit, Benign Paroksismal Pozisyonel Vertigo (BPPV) ve Meniere Hastalığı, bu semptomlara yol açan yaygın iç kulak rahatsızlıklarıdır. Ancak belirtiler benzer olsa da, nedenleri, süreleri ve tedavileri birbirinden farklıdır. Doğru tanı, etkili tedavi için kritik öneme sahiptir.

1. Labirentit (Labirent İltihabı)

• Nedir? İç kulağın (labirent) iltihaplanmasıdır. Labirent, hem işitme (koklea) hem de denge (vestibüler organlar) için gerekli yapıları içerir.
• Ana Neden: Çoğunlukla viral enfeksiyonlar (soğuk algınlığı, grip, kızamık, kabakulak, suçiçeği virüsleri gibi) neden olur. Daha nadiren bakteriyel enfeksiyonlar (genellikle orta kulak iltihabı komplikasyonu olarak) veya otoimmün reaksiyonlar da sebep olabilir.
• Tipik Belirtiler:
  • Ani ve şiddetli baş dönmesi (vertigo): Günler, bazen haftalar sürebilir. Genellikle sabit bir vertigo hissidir (sürekli dönme veya sallanma hissi).
  • Mide bulantısı ve kusma: Vertigoya sıklıkla eşlik eder.
  • Dengesizlik: Ayakta durma veya yürümede zorluk.
  • İşitme kaybı: Genellikle tek kulakta, hafif ila orta şiddette olabilir. Viral labirentitte geçici, bakteriyelde kalıcı olma riski daha yüksektir.
  • Kulakta çınlama (tinnitus).
• Süre: Şiddetli vertigo genellikle birkaç gün sürer, ancak tam düzelme haftalar veya aylar alabilir. Denge problemleri ve hafif sersemlik hissi bir süre devam edebilir.
• Tedavi:
  • Viral Labirentit: Tedavi semptomlara yöneliktir. İlk birkaç gün şiddetli semptomları hafifletmek için vestibüler baskılayıcı ilaçlar (meclizin, dimenhidrinat) ve bulantı önleyici ilaçlar kullanılabilir. Ancak bunlar mümkün olan en kısa sürede (genellikle 3 günden sonra) bırakılmalıdır, çünkü uzun süreli kullanım beyinin iyileşme (kompanse etme) sürecini geciktirir. Vestibüler Rehabilitasyon Terapisi (VRT) iyileşme sürecini hızlandırmak ve dengeyi geri kazandırmak için çok etkilidir. Nadiren kortikosteroidler kullanılabilir. Antibiyotikler virüslere etki etmez.
  • Bakteriyel Labirentit: Acil tıbbi müdahale gerektirir. Antibiyotikler (genellikle damar yoluyla) temel tedavidir. Vestibüler baskılayıcılar ve VRT destekleyici olarak kullanılır. İşitme kaybı ve kalıcı denge sorunları riski daha yüksektir.

2. Benign Paroksismal Pozisyonel Vertigo (BPPV - İyi Huylu Tekrarlayıcı Pozisyonel Baş Dönmesi)

• Nedir? En sık görülen vertigo nedenidir. İç kulaktaki denge kristallerinin (otokonya) yarım daire kanallarına düşmesi ve bu kanallardaki sıvı hareketini uyarması sonucu oluşur.
• Ana Neden: Çoğu zaman belirgin bir neden bulunamaz ("idiyopatik"). Kafa travması, uzun süreli yatak istirahati, diğer iç kulak rahatsızlıkları (labirentit, Meniere), migren, yaşlanma ve nadiren ameliyatlar tetikleyebilir.
• Tipik Belirtiler:
  • Kısa süreli, şiddetli baş dönmesi atakları: Başı belirli bir pozisyona getirmekle tetiklenir (yatakta dönme, yataktan kalkma, yukarı/arkaya bakma, raftan bir şey alma). Genellikle 1 dakikadan kısa sürer (20-40 saniye).
  • Bulantı (kusma genellikle olmaz veya hafiftir).
  • Gözlerde istemsiz hareket (nistagmus).
  • İşitme kaybı veya çınlama YOKTUR.
• Süre: Ataklar saniyeler sürer, ancak pozisyon değiştirildiğinde tekrar tetiklenebilir. Tedavi edilmezse ataklar günler, haftalar veya aylar boyunca tekrarlayabilir, sonra kendiliğinden geçebilir, ancak genellikle geri döner.
• Tedavi:
  • Kanalith Repozisyon Manevraları: Altın standart tedavidir. Epley manevrası (en sık, arka kanal için), Semont manevrası, barbeque (barbeque roll) manevrası (yatay kanal için) gibi özel baş ve vücut hareketleri ile kristallerin yarım daire kanallarından çıkarılıp doğru yerlerine geri gönderilmesi amaçlanır. Genellikle bir veya birkaç seans ile çok etkilidir. Bu manevralar mutlaka eğitimli bir sağlık profesyoneli (KBB uzmanı, nörolog, fizyoterapist) tarafından yapılmalıdır. Hastaya ev egzersizleri de (Brandt-Daroff gibi) öğretilebilir.
  • İlaçlar: Genellikle etkisizdir ve önerilmez. Vestibüler baskılayıcılar sadece çok şiddetli bulantıyı kısa süreli kontrol etmek için kullanılabilir.

3. Meniere Hastalığı

• Nedir? İç kulakta bulunan ve "endolenf" adı verilen sıvının normalden fazla birikmesi (endolenfatik hidrops) sonucu oluşan kronik bir rahatsızlıktır. Nedeni tam olarak bilinmemektedir.
• Tipik Belirtiler (Klasik Triad): Hastalığın tanısı için aşağıdaki üç belirtinin birlikte görülmesi gerekir:
  • Tekrarlayan, ani başlayan vertigo atakları: Dakikalardan saatlere (genellikle 20 dakika - 12 saat) süren şiddetli baş dönmesi. Ataklar arasında genellikle semptom yoktur.
  • Dalgalı işitme kaybı: Genellikle tek kulakta, düşük frekanslarda (kalın seslerde) başlar. Atak sırasında kötüleşir, atak sonrası kısmen düzelebilir. Zamanla ilerleyerek kalıcı hale gelebilir ve tüm frekansları etkileyebilir.
  • Kulakta dolgunluk hissi (aural basınç): Etkilenen kulakta tıkanıklık, basınç veya dolgunluk hissi. Atak öncesinde, sırasında veya sonrasında olabilir.
  • Kulak çınlaması (tinnitus): Genellikle etkilenen kulakta, düşük frekanslı (uğultu, rüzgar sesi, makine gürültüsü gibi) ve ataklarla birlikte dalgalanma gösterir.
• Süre: Kronik ve öngörülemez bir hastalıktır. Ataklar arasında semptomsuz dönemler olabilir. İşitme kaybı zaman içinde ilerleyebilir.
• Tedavi: Tedavi atakların sıklığını ve şiddetini azaltmaya, işitmeyi korumaya ve yaşam kalitesini artırmaya yöneliktir.
  • Yaşam Tarzı Değişiklikleri: Tuz kısıtlaması (günde 1.5-2 gramdan az), kafein, alkol ve nikotinden kaçınma, stres yönetimi, düzenli uyku ve dengeli beslenme önemlidir. Bazı hastalarda alerjenlerden kaçınma da önerilebilir.
  • Akut Atak Tedavisi: Şiddetli vertigo ve bulantıyı kontrol etmek için vestibüler baskılayıcılar ve bulantı önleyici ilaçlar.
  • Uzun Süreli İlaç Tedavisi (Atak Sıklığını Azaltmak için): İdrar söktürücüler (diüretikler) (Hidroklorotiyazid + triamteren kombinasyonu gibi) en sık kullanılan ilaçlardır. Betahistin birçok ülkede Meniere tedavisi için onaylıdır, damar genişletici etkisiyle iç kulak basıncını azalttığı düşünülür.
  • Orta Kulağa Enjeksiyonlar:
    • Steroid (Dekzametazon gibi) enjeksiyonları: İltihabı azaltarak atakları kontrol etmeye yardımcı olabilir, işitmeye zarar verme riski düşüktür.
    • Gentamisin enjeksiyonu: Toksik bir antibiyotiktir. İşitmeye zarar verme riski vardır. Sadece diğer tedavilere dirençli, şiddetli, tek taraflı vakalarda ve işitme kaybının ileri olduğu durumlarda düşünülür. Vestibüler fonksiyonu baskılayarak vertigoyu kontrol eder.
  • Cerrahi: Tüm medikal tedavilere dirençli, çok şiddetli, dayanılmaz vertigosu olan hastalarda son çare olarak düşünülür (Endolenfatik kese cerrahisi, vestibüler sinir kesilmesi, labirentektomi).
  • Vestibüler Rehabilitasyon Terapisi (VRT): Ataklar arası dönemde kronik dengesizlik veya baş hareketlerine hassasiyeti olan hastalarda faydalı olabilir.

Bu Üç Durum Nasıl Ayırt Edilir? (Özet Tablo)

Ne Zaman Acil Doktora Başvurmalı?

Aşağıdaki belirtiler varsa, Labirentit, BPPV veya Meniere dışında inme gibi çok daha ciddi bir neden olabileceğinden derhal acil servise başvurun:

• İlk kez yaşanan çok şiddetli baş dönmesi
• Baş dönmesine eşlik eden şiddetli baş ağrısı (özellikle daha önce olmayan)
• Çift görme, konuşma bozukluğu, yutma güçlüğü
• Kol veya bacakta güçsüzlük, uyuşukluk
• Koordinasyon kaybı (sendeleyerek yürüme)
• Bilinç değişikliği

Labirentit, BPPV ve Meniere Hastalığı iç kulak kaynaklı baş dönmesinin önemli nedenleridir. Belirtileri zaman zaman örtüşse de, nedenleri, semptomların niteliği (özellikle vertigonun süresi ve tetikleyicisi) ve eşlik eden işitme semptomları ayırt edici olabilir. Doğru tanı için mutlaka bir KBB uzmanına veya nöroloğa başvurmak şarttır. Özellikle BPPV'de manevralar gibi spesifik ve çok etkili tedaviler mevcuttur. Diğer durumlarda ise semptom yönetimi, yaşam tarzı değişiklikleri ve ilaç tedavileri ile kontrol sağlanmaya çalışılır.

Kaynak: Bu yazı, HealthyHearing.com sitesindeki ilgili makaleden yararlanılarak hazırlanmıştır.
Önemli Uyarı: Bu içerik yalnızca bilgilendirme amaçlıdır.